Toon items op tag: machinerichtlijn

Wettelijke eisen
We beginnen eerst eens met de wettelijke eisen uit de Machinerichtlijn 2006/42/EG.

Daar staat in artikel 1.2.4.3. uit Bijlage I dat een machine moet zijn voorzien van één of meer noodstopinrichtingen waarmee reële of dreigende gevaarlijke situaties kunnen worden afgewend.
Dit geldt niet voor met de hand vastgehouden en/of met de hand geleide draagbare machines.

De noodstopinrichting moet ook duidelijk herkenbare, goed zichtbare en snel bereikbare bedieningsorganen hebben.

Een noodstop is trouwens geen beveiliging, maar een aanvullende beschermende maatregel.
De Machinerichtlijn zegt het letterlijk als volgt: noodstopinrichtingen dienen ter ondersteuning van andere veiligheidsmaatregelen, niet ter vervanging ervan.

Norm EN-ISO 13850
Deze ontwerpnorm (B-norm) geeft de basiseisen voor het ontwerpen van een noodstopsysteem.

Hier is in artikel 4.3.2. ook te vinden waar een bedieningsorgaan voor noodstop aanwezig moet zijn.

Samengevat komt dit erop neer dat een noodstoporgaan aanwezig moet zijn op:
a) elke bedieningspositie
b) andere locaties, zoals bepaald door de risicobeoordeling:
- bij invoer- en uitvoerposities
- op locaties waar interventie vereist is (bijvoorbeeld met hold-to-run bediening)
- op alle posities waar mens-machine interactie volgens het ontwerp kan plaatsvinden (bijvoorbeeld laad- en ontlaadposities)

Noodstop bij uitgestrekte machines of installaties
In de normen EN 415-10 en EN 619 zijn interessante artikelen te vinden die duidelijk maken waar en hoeveel noodstopdrukkers in een uitgebreide machine of installatie moeten worden aangebracht.

Gedeelte uit norm EN 415-10:2014 (Veiligheid van verpakkingsmachines - Deel 10: Algemene eisen):

Each control station shall be provided with an emergency stop actuator.

Where in addition to the stopping of hazardous movements it is necessary to cut off energy in cases of emergency, packaging machines shall be provided with an emergency isolation device located on each control station.

Depending on the operational concept and the position of the machine, e.g. within a line, it may be necessary to have a number of emergency stop actuators or emergency switching off actuators outside the hazard zone as well as inside. They should be included in each area of the machine where access is intended and be reachable readily from a person that has to walk not further than 5 m along the external guards. This could mean that, if the machine is likely to be part of a line of machines with possible access from several sides, there has to be at least an emergency stop button on every different accessible side of the machine. On machines where any dimension is greater than 10 m, it could mean that there is an emergency button at least every 10 m or at every access point. Rope operated emergency stop devices may be used instead of buttons ,e.g. along conveyors.

Gedeelte uit norm EN 619:2002+A1:2010* (Transporteurs - Veiligheids- en EMC-eisen voor stukgoedtransporteurs van transporteenheden):

Emergency stop devices shall be in accordance with EN 418** and shall be either:
 
- one or more emergency switches, which shall be installed in such a way that at least one may be reached within 10 m from any directly accessible (without using additional means) point of the equipment; and/or
- one or more pull-cord operated switches arranged along the side of the installation; or
- the conveyor power supply disconnecting device if the distance from any accessible point of the equipment to the disconnecting device is 10 m or less.

The minimum height of an emergency stop device from floor level shall be 0,6 m and the maximum height shall be 1,7 m.

Emergency stop devices shall be positioned at all control stations; working positions and directly accessible (without using additional means) parts of the machinery, including manual loading/unloading points, walkways and transfer point

* De EN 619 is in ontwikkeling. Er is reeds een prEN-versie (2019) verkrijgbaar.
** EN 418 is nu EN-ISO 13850

In dit derde artikel uit een reeks over inherent veilig ontwerpen zullen we kort stilstaan bij ergonomische ontwerpprincipes.

Norm EN 614-1 (Ergonomische ontwerpprincipes - Deel 1: Terminologie en algemene principes) stelt dat bij het ontwerpen van een machine met de volgende eigenschappen van operators en aspecten rekening moet worden gehouden:

- Lichaamsafmetingen

- Houding

- Lichaamsbewegingen

- Fysieke kracht

- Mentale capaciteiten

En dan natuurlijk ook meenemen de combinatie van deze factoren en de werkomgeving.

De norm EN 614-1 geeft algemene eisen en verwijst weer naar andere normen die specifieke ergonomische aspecten behandelen.

Zo geeft EN 574-1 (Menselijke lichaamsafmetingen - Deel 1: Principes voor de bepaling van de vereiste afmetingen van toegangsopeningen in machines voor het gehele lichaam) bijvoorbeeld inzicht over de afmetingen die gehanteerd moeten worden voor een doorgang of een gangpad in een machine of productielijn.

Als het gaat om het inrichten van een werkplek is norm EN-ISO 14738 (Antropometrische eisen voor het ontwerp van werkplekken bij machines) weer een handig hulpmiddel. In de norm staan diverse afbeeldingen van werkposities (zittend, staand) met de daarbij behorende belangrijke dimensies zoals werkhoogten, ruimte voor armen en voeten, kijkhoeken etc. 

Als een machine regelmatig moet worden beladen of ontladen dan heb je ook met de factoren lichaamsbewegingen en fysieke kracht te maken. Hierbij geeft de normenreeks EN 1005 (Veiligheid van machines - Menselijke fysieke belasting) de juiste informatie.

Met deel 2 van deze norm EN 1005 kun je berekeningen uitvoeren om te bepalen wat het maximale gewicht van een onderdeel is dat een operator mag hanteren. Dit hangt van vele factoren af, zoals de frequentie van hanteren, de afstand van de verplaatsing, de hoogte tot de vloer, de draaihoek van het lichaam, of het een man of vrouw betreft etc. Deze rekenmethode lijkt heel sterk op de NIOSH methode die vaak gehanteerd wordt door arbo-deskundigen. Op internet zijn ook diverse NIOSH-rekentools te vinden om te bepalen hoeveel een werknemer per keer mag tillen.

Om een machine eenvoudig en veilig te kunnen bedienen, moeten de bedieningsorganen, beeldschermen en signaleringen zich op de juiste plaats bevinden. De Machinerichtlijn geeft in artikel 1.2.2. van Bijlage I al de basisprincipes, maar deze worden onder andere in de normenreeks EN 894 (Ergonomische eisen voor het ontwerpen van informatie- en bedieningsmiddelen) in detail uitgewerkt.

Er zijn dus diverse normen gekoppeld aan de Machinerichtlijn die ergonomische aspecten behandelen, zoals:

- EN 614 (delen 1 en 2), Ergonomische ontwerpprincipes

- EN 547 (delen 1 t/m 3), Menselijke lichaamsafmetingen

- EN 894 (delen 1 t/m 4), Ergonomische eisen voor het ontwerpen van informatie- en bedieningsmiddelen

- EN 1005 (delen 1 t/m 5), Menselijke fysieke belasting

In deze eerste publicatie over inherent veilig ontwerpen worden de belangrijkste aspecten en bijbehorende normen behandeld. In de volgende publicatie zullen we meer stilstaan bij fysische factoren en kijken wat de grenzen zijn voor inherent veilige krachten, drukken en energieniveaus.

Norm NEN-EN-ISO 12100 (Algemene ontwerpbeginselen - Risicobeoordeling en risicoreductie) geeft de volgende definitie voor een inherent veilige ontwerpmaatregel:  beschermende maatregel die of gevaren wegneemt of risico’s verkleint die aan gevaren zijn verbonden, door wijziging van het ontwerp of operationele kenmerken van de machine zonder afschermingen of beschermende voorzieningen toe te passen.

Dus het betreft bronaanpak. Een simpel voorbeeld is maak van een scherpe hoek een afgeronde hoek en daarmee is het stootgevaar weggenomen.

Dit is ook wat de Machinerichtlijn 2006/42/EG (in artikel 1.1.2. van Bijlage I) aangeeft als de eerste stap in het proces van risicoreductie. Zie onderaan deze publicatie het betreffende artikel 1.1.2. uit de Machinerichtlijn. Norm NEN-EN-ISO 12100 werkt deze drie stappen van risicoreductie nader uit.

Norm NEN-EN-ISO 12100 behandelt onder andere de volgende aspecten van inherent veilig ontwerpen (stap 1 van risicoreductie):

Rekening houden met geometrische factoren en fysische aspecten

Geometrisch factoren: bijvoorbeeld vermijden scherpe randen en hoeken, zorgen voor goed zicht van de bediener, voorkomen beknelling door minimum afstanden aan te houden (zie norm EN-ISO 13854, voorheen EN 349, voor de details)

Fysische aspecten: beperken kracht, energie, emissie etc.

Rekening houden met algemene technische kennis en het kiezen van geschikte technolog

Denk aan keuze van geschikte materialen en de juiste technologie toepassen voor het bedoelde gebruik en de omgeving van de machine.

Bepalingen voor stabiliteit

Bepalingen voor onderhoudsvriendelijkheid

Rekening houden met ergonomische beginselen

Dit wordt nog wel eens onderschat.

Er zijn ruim 15 normen gekoppeld aan de Machinerichtlijn die ergonomische aspecten behandelen.

Zie o.a. de volgende normenreeksen:

EN 614 (delen 1 en 2), Ergonomische ontwerpprincipes

EN 547 (delen 1 t/m 3), Menselijke lichaamsafmetingen

EN 894 (delen 1 t/m 4), Ergonomische eisen voor het ontwerpen van informatie- en bedieningsmiddelen

EN 1005 (delen 1 t/m 5), Menselijke fysieke belasting

EN 13732 (delen 1 t/m 3), Klimaatomstandigheden - Methoden voor het bepalen van menselijke reacties bij het aanraken van oppervlakken

Rekening houden met de gevaren vanuit het energiesysteem

Elektrisch, zie norm EN-IEC 60204-1

Hydraulisch, zie norm EN-ISO 4413

Pneumatisch, zie norm EN-ISO 4414

Toepassing van inherent veilige ontwerpmaatregelen op besturingssystem

Zie norm EN-ISO 13849-1 (Performance Levels PL a t/m e) of norm EN-IEC 62061 (SIL 1 t/m 3)

1.1.2. Beginselen van geïntegreerde veiligheid

a) De machine moet zodanig ontworpen en gebouwd zijn dat zij bediend, afgesteld en onderhouden kan worden zonder dat personen aan een risico worden blootgesteld, wanneer deze handelingen onder de vastgestelde omstandigheden worden verricht, tevens rekening houdend met redelijkerwijs voorzienbaar verkeerd gebruik.

De genomen maatregelen moeten erop gericht zijn elk risico gedurende de te verwachten levensduur van de machine, met inbegrip van de fasen van het vervoer, het monteren, het demonteren, de buitenbedrijfstelling en de sloop, uit te sluiten.

b) Bij het kiezen van de meest geschikte oplossingen moet de fabrikant of diens gemachtigde de volgende beginselen toepassen, in de aangeduide volgorde:

— de risico's uitsluiten of zoveel mogelijk verminderen (veiligheid in het ontwerp en de bouw van de machine integreren),

— de noodzakelijke beveiligingsmaatregelen treffen voor risico's die niet kunnen worden uitgesloten,

— de gebruikers informeren over de restrisico's ten gevolge van een tekortkoming van de getroffen beveiligingsmaatregelen, aangeven of een bijzondere opleiding vereist is en vermelden dat persoonlijke beschermingsmiddelen vereist zijn.

Wij kunnen u op alle mogelijk manieren online ondersteunen bij uw industriële veiligheidsvraagstukken.

Of het nu gaat om advies of om kennisoverdracht.

De huidige webinar tools en platforms zijn hier zeer geschikt voor en deze worden door ons ingezet.

Er zijn diverse zaken aangepast en toegevoegd. Voorin de gids kun je een opsomming vinden van alle toevoegingen en aanpassingen.

Zie gedeelte van deze opsomming:
This Update to the 2nd Edition of the Guide, further named Edition 2.2, contains a number of clarifications and corrections to the concepts of “safety components” and “partly completed machinery”, and some edits to ensure coherence with the LVD Guide. There are two newly added paragraphs about the machinery control units (§417) and safety components which are considered to be logic units (§418).

De paragrafen 417 en 418 geven nu uitleg wat exact een safety component is. Dit is wel helder.
Helaas geeft de aangepaste tekst nog onvoldoende duidelijkheid over het verschil tussen 'machine' en 'niet-voltooide machine'. Bepaalde veelvoorkomende praktijkgevallen blijven ook met de nieuwe/aangepaste tekstgedeelten nog steeds discussie opleveren.

Download de nieuwe guide via de volgende link https://ec.europa.eu/docsroom/documents/38022

In machines en productielijnen zijn vaak diverse vormen van transporteurs te vinden, zoals bandtransporteurs, kettingbanen, rollenbanen, schroeftransporteurs, hangtransportsystemen en traversewagens.

Wat nog wel eens vragen zijn van machinebouwers en system integrators als het gaat om uitgestrekte transportinstallaties (denk aan sorteer- en distributiesystemen):

• Welke normen zijn beschikbaar?
  
  
• Waar moet ik noodstopdrukkers plaatsen en hoeveel?
  
  
• Binnen hoeveel meter moet een noodstopdrukker bereikbaar zijn?

Er zijn diverse EN-normen, gekoppeld aan de Machinerichtlijn, die hulp bieden bij het ontwerpen van dergelijke transporteurs.

In EN 619 is het volgende te vinden over noodstopsystemen:

Emergency stop devices shall be positioned at all control stations, working positions and directly accessible (without using additional means) parts of the machinery, including manual loading/unloading points, walkways and transfer point.

One or more emergency switches, which shall be installed in such a way that at least one may be reached

-         within 10 m from any directly accessible (without using additional means) point of the equipment; and/or

-         one or more pull-cord operated switches arranged along the side of the installation; or

-         the conveyor power supply disconnecting device if the distance from any accessible point of the equipment to the disconnecting device is 10 m or less.

The minimum height of an emergency stop device from floor level shall be 0,6 m and the maximum height shall be 1,7 m.

In de huidige versie van de EN 619:2002+A1:2010 wordt nog verwezen naar EN 418 als basisnorm voor het ontwerpen van noodstopsystemen. De EN 418 is al geruime tijd terug vervangen door EN-ISO 13850. De huidige versie van deze norm is NEN-EN-ISO 13850:2015 (Veiligheid van machines - Noodstopfunctie – Ontwerpbeginselen).

Is de EMC-richtlijn 2014/30/EU ook van toepassing op een machine?

JA, mits de machine een elektrische (elektronische) uitrusting heeft. Maar welke machine heeft dat nu niet. Vrijwel elke machine heeft elektrische uitrusting of de besturing moet bijvoorbeeld volledig pneumatisch zijn.

De volgende vraag is dan:  moet ik nu EMC-testen en metingen uitvoeren?

JA, tenzij wordt voldaan aan de volgende twee voorwaarden:

1) Alle elektrische apparaten en componenten voldoen aan de EMC-eisen (normen) voor de bedoelde EMC-omgeving (industrieel voor machines).

2) Alle apparaten en componenten zijn geïnstalleerd en bedraad volgens de EMC-voorschriften van de leveranciers.

Zie hieronder de letterlijke tekst in de IEC 60204-1:2016

Immunity and/or emission tests are required on the electrical equipment unless the following conditions are fulfilled:

• the incorporated devices and components comply with the EMC requirements for the intended EMC environment specified in the relevant product standard (or generic standard where no product standard exists), and; 

• the electrical installation and wiring are consistent with the instructions provided by the supplier of the devices and components with regard to mutual influences, (cabling, screening, earthing etc.) or with informative Annex H if such instructions are not available from the supplier. 

Dit is een heel praktsche benadering, Helaas is deze alinea niet overgenomen in de EN-IEC 60204-1:2018.

In de nieuwe versie van de EN 60204-1 (uitgave eind 2018) is ook een nieuwe bijlage opgenomen die geheel gewijd is aan EMC (Bijlage H).

Vaak hoor je de termen IIA- en IIB-verklaringen. Maar veel weten niet dat de II slaat op Bijlage II van de Machinerichtlijn 2006/42/EG.
Ook hoor je regelmatig mensen praten over de Conformiteitsverklaring.

Maar de formele benamingen van de twee verklaringen zijn:
- EG-Verklaring van overeenstemming betreffende machines (zie Machinerichtlijn, Bijlage II, deel 1.A)
- Inbouwverklaring betreffende niet voltooide machines (zie Machinerichtlijn, Bijlage II, deel 1.B)

Als de verklaring in een andere EU-taal moet worden opgesteld, zoek dan de Machinerichtlijn op in deze taal en gebruik de formele benamingen.

EG-VERKLARING VAN OVEREENSTEMMING BETREFFENDE MACHINES

EC DECLARATION OF CONFORMITY OF THE MACHINERY

EG-KONFORMITÄTSERKLÄRUNG FÜR EINE MASCHINE

DÉCLARATION CE DE CONFORMITÉ DES MACHINES

INBOUWVERKLARING BETREFFENDE NIET VOLTOOIDE MACHINES

DECLARATION OF INCORPORATION OF PARTLY COMPLETED MACHINERY

ERKLÄRUNG FÜR DEN EINBAU EINER UNVOLLSTÄNDIGEN MASCHINE

DÉCLARATION D'INCORPORATION DE QUASI-MACHINES

De verklaring moet vertaald worden en tevens opgenomen worden in de gebruiksaanwijzing.
Zie artikelen 1.7.4 en 1.7.4.2, lid c uit Bijlage I van de Machinerichtlijn 2006/42/EG.

1.7.4. Gebruiksaanwijzing
Bij iedere machine moet een gebruiksaanwijzing zijn gevoegd in de officiële Gemeenschapstaal (of talen) van de lidstaat waar de machine op de markt wordt gebracht en/of in bedrijf gesteld.
De bij de machine gevoegde gebruiksaanwijzing moet een „oorspronkelijke gebruiksaanwijzing” of een „vertaling van de oorspronkelijke gebruiksaanwijzing” zijn; in het laatste geval moet bij de vertaling een „oorspronkelijke gebruiksaanwijzing” zijn gevoegd.
etc.

1.7.4.2. Inhoud van de gebruiksaanwijzing
Iedere gebruiksaanwijzing moet, in voorkomend geval, ten minste de volgende informatie bevatten:
a) firmanaam en volledig adres van de fabrikant en van diens gemachtigde;
b) typeaanduiding van de machine als aangegeven op de machine zelf, met uitzondering van het serienummer (zie punt 1.7.3);
c) EG-verklaring van overeenstemming, of een document waarin de inhoud van de EG-verklaring van overeenstemming wordt weergegeven, waarin een opsomming wordt gegeven van de kenmerken van de machine, niet noodzakelijk met inbegrip van het serienummer en een handtekening;

etc.

Er is een nieuwe versie uit van de toelichtende gids voor de Machinerichtlijn 2006/42/EG.

Deze versie is nu nog alleen in het Engels te downloaden via de formele website htttp://ec.europa.eu/growth. De voorgaande versie was in alle formele EU talen beschikbaar.

Het zijn geen heel ingrijpende aanpassingen van de tekst. De gids is met name op de volgende punten aangepast en uitgebreid:

• fouten zijn gecorrigeerd
• diverse toelichtingen op kabels en kettingen voor hijsdoeleinden zijn aangepast vanwege opmerkingen en discussies in de markt
• amendementen en besluiten zijn verwerkt, zoals bijvoorbeeld richtlijn 2009/127/EC (machines bij toepassing van pesticide)
• van diverse begrippen zijn de toelichtingen (wat) aangepast, zoals van "niet voltooide machine", "samenstel van machines" en "veiligheidscomponente.
• etc.

NEN heeft een nieuwe uitgave gepubliceerd waarin de geharmoniseerde normen van de Machinerichtlijn handig zijn gerubriceerd, zodat een relevante norm snel kan worden gevonden.
Wij hebben voor NEN het voorwoord en een korte toelichting op normen in deze uitgave mogen schrijven.

De uitgave kan gratis gedownload worden via de website van NEN.

https://www.nen.nl/NEN-Shop/Norm/UIT-782017-nl.htm